Kto tak pięknie gra (elementy dzieła muzycznego- melodyka)

Pierwszym elementem, najbardziej podstawowym, „rzucającym się w ucho” jest melodyka, czyli po prostu melodia danego utworu. W definicji mówimy, że melodyka to element dzieła muzycznego wyznaczający następstwo dźwięków o różnej wysokości uporządkowanych w czasie. Myślę, że nie ma nikogo słyszącego w stopniu podstawowym, kto nie umie wyodrębnić melodii z utworu.

Wyróżniamy 4 rodzaje melodyki:

• Kantylenowa , czyli śpiewna. Przykładem może być utwór The Beatles „Yesterday”. Melodia jest tutaj bardzo delikatna, śpiewna właśnie, dość łatwo ją sobie zanucić.

• Figuracyjna. Można powiedzieć, że jest odwrotnością kantylenowej. Bardziej typowa dla muzyki instrumentalnej, opiera się na drobnych wartościach rytmicznych i przebiegach gamowych lub pasażowych. Tak zbudowane są etiudy instrumentalne (ćwiczenia warsztatowe dla muzyków). Jednak i w muzyce wokalnej pojawia się z dużym powodzeniem, np. podczas improwizacji jazzowych. Przykład:

• Recytatywna (deklamacyjna), najbardziej przypomina ludzką mowę. Ma małą rozpiętość w wysokościach dźwięku, często przypomina po prostu rytmiczne wypowiadanie tekstu. Najprostszym przykładem melodyki recytatywnej jest śpiew księdza w kościele. Ale mamy też sporo jej przykładów w muzyce popularnej.

• Ornamentalna. Zawiera ozdobniki tj. tryle, mordenty, obiegniki, przednutki itp. Czyli drobne nutki dopisane do melodii głównej. Bardzo dużo ozdobników było używane w epoce baroku, kiedy dominował przerost formy nad treścią. Jednak i teraz wielu wokalistów i instrumentalistów z powodzeniem tych ozdobników używa. Jako przykład melodyki ornamentalnej zapraszam do wysłuchania (ale i do zobaczenia) Inwencji 15 Jana Sebastiana Bacha. Na ekranie można prześledzić nuty. W zapisie, takie małe „ptaszki” to są właśnie mordenty, których używa pianista. 

Te melodyki mogą występować w poszczególnych utworach razem, mogą się łączyć, mogą się wymieniać. Kantyleny mogą być obficie ozdobione, a potem w utworze może nastąpić improwizacja figuracyjna :)

Biorąc pod uwagę rodzaj interwałów wyróżnia się melodykę wznoszącą, opadającą, łukową, falującą, opartą na repetycji (powtórzeniach) lub skali.